Het landelijke tekort aan huisartsen doet zich op sommige plaatsen extra hard voelen. Vooral in wijken waar veel laagopgeleide mensen in slechte huizen wonen, is de nood al jaren hoog. Huisartsenketen Co-Med beloofde een oplossing, maar leverde slechte zorg en ging in juli failliet. In Bergen op Zoom zaten zo’n 6000 mensen zonder huisarts. Wat betekent dat voor de lokale huisartsenzorg? Follow the Money ging op reportage.
Dit stuk in 1 minuut
Waar gaat dit artikel over?
- In veel plaatsen heerst een tekort aan huisartsen. Voor huisartsen die met pensioen gaan – en dat zijn er de komende tien jaar veel: tot wel 20 procent van het totaal –is vaak geen opvolger te vinden. Steeds meer mensen moeten het zonder vaste huisarts stellen.
- Co-Med beloofde daar verandering in te brengen. Het bedrijf kocht praktijken op van huisartsen die met pensioen gingen, en bedacht een roulerend systeem van huisartsen die de lege plekken zouden opvullen. Onderdeel daarvan was een centraal belsysteem, waarbinnen eenvoudige vragen snel konden worden afgehandeld en mensen efficient konden worden doorverwezen.
- In een paar jaar tijd kocht Co-Med twaalf praktijken, maar het maakte er een rommeltje van. Wie zo’n praktijk voor hulp belde, kreeg veelal geen gehoor, op veel praktijken waren amper huisartsen aanwezig, onbevoegd personeel verrichtte medische handelingen, en de medewerkers werden vaak niet – of veel te laat – uitbetaald.
- Na veel klachten greep de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd in, en besloot een aantal grote zorgverzekeraars hun contract met Co-Med te beëindigen. Kort daarna, op 5 juli 2024, ging Co-Med failliet. Op slag zaten 50 duizend mensen zonder huisarts.
Wat gebeurde er na het failliet van Co-Med?
- De zorgverzekeraars en de lokale huisartsen spanden zich in om de gaten te dichten: veel huisartsen namen extra patiënten aan.
- Bergen op Zoom was een van de zwaarst getroffen steden: daar had de keten twee huisartsenpraktijken overgenomen. De stad had al een huisartsentekort, zodat na Co-Meds faillissem*nt circa 6000 patiënten zonder huisarts zaten. Een aantal huisartsen daar sloeg de handen ineen.
Waarom is dit relevant?
- Het huisartsentekort zal de komende tijd alleen maar oplopen, en er zullen zich de komendetijd ongetwijfeld opnieuw investeerders melden die brood zien in de huisartsenzorg; in de tandartszorg en de dierenklinieken zijn vergelijkbare ontwikkelingen gaande.
Lees verder
Was dit kader nuttig?
Zijn we blij mee!
Balen!
Vertel ons wat beter kan:
Meld je aan voor onze nieuwsbrief en krijg een maand gratis Follow the Money.
Schrijf je hier in
Onder het snerpende geluid van metaal op metaal buigt huisarts Liesbeth Bultman zich over drie kleuren voor een nieuwe vloer: lichtgrijs, beige en donkergrijs. Boven haar hoofd maakt een bouwvakker zwaluwstaartplaten voor de bovenverdieping op maat. Zo vlak voor lunchtijd is hij de enige die nog oorverdovend hard aan het werk is. De benedenverdieping is zo goed als kaal, op wat bouwgruis na.
Voorovergebogen bekijkt Bultman de stalen op de plek waar de vloer straks komt te liggen: in de voormalige Heilig Hart van Jezus-kerk uit 1952, in de wijk Gageldonk in Bergen op Zoom. In de vierkante, bakstenen kerk was het achtkantige glazen koepeldak oorspronkelijk de grootste bron van daglicht. ‘Bijna alle ramen in deze muren zijn nieuw,’ wijst Bultman aan. De kleine kapel naast de ingang wordt een ruimte voor stilte en bezinning. Het doopvont blijft, maar verhuist naar een plek onder de koepel.
Vanaf februari 2025 gaan de deuren van de kerk weer open, dit keer als gezondheidscentrum. Er komt een apotheek, fysiotherapeut, podotherapeut, diëtist, logopedist, ergotherapeut en thuiszorg. En de huisartsenpraktijk van Bultman, niet te vergeten, plus twee andere huisartsenpraktijken. Elfduizend inwoners van Bergen op Zoom kunnen hier straks terecht.
Ze is blij met de term ‘gezondheidscentrum’: Bultman denkt liever niet in problemen. ‘We kijken hier naar wat wel kan. Deze kerk is tot-ie in 2014 uit de katholieke eredienst ging, altijd een plek geweest waar mensen iets positiefs kwamen halen,’ zegt ze. ‘Dat wil ik er weer van maken.’
Vruchteloos naar een opvolger zoeken
Sinds ze in 2006 als huisarts in Bergen op Zoom kwam, heeft Bultman wel vaker van de nood een deugd moeten maken. Bijvoorbeeld toen de collega met wie ze een huisartsenpraktijk runde in 2015 met pensioen ging en ze maar geen opvolger kon vinden. ‘Zat ik daar in mijn eentje met 5800 patiënten,’ zegt ze.
Haar praktijk kan nu 5500 patiënten aan, ruim het dubbele van de norm van 2095 patiënten
In plaats van vruchteloos te blijven zoeken naar een tweede praktijkhoudend huisarts ging ze met haar team om tafel. ‘Waar is iedereen goed in? Ik kan goed diagnoses stellen, mijn assistent is een kei in het organiseren van bijvoorbeeld griepvaccinaties en een van mijn praktijkondersteuners is heel goed in zorg voor chronisch zieke patiënten.’
Door taken te herschikken, kreeg Bultman het voor elkaar om de omvang van haar praktijk min of meer gelijk te houden. Haar praktijk kan nu 5500 patiënten aan, meer dan het dubbele van de norm van 2095 patiënten per praktijkhoudend huisarts. En dat in een zogeheten opslagwijk, waar patiënten vaker een beroep op hun huisarts doen.
Dat is indrukwekkend, maar niet genoeg om naderend onheil af te wenden, of zelfs maar de bestaande problemen te ondervangen. Daarom begon de Huisartsencoöperatie West-Brabant in februari 2024 een passantenspreekuur in Bergen op Zoom, zodat de 1500 inwoners zonder huisarts toch zorg konden krijgen.
‘Co-Med kreeg de zorg niet op niveau’
Dat was nog voordat Co-Med failliet ging. Deze keten had per oktober 2023 twee huisartsenpraktijken in Bergen op Zoom overgenomen. Indertijd had dit commerciële bedrijf huisartsenpraktijken in Zwolle, Amsterdam, Hollands Kroon, Tilburg, Breda, Oirschot, Helmond, Eindhoven, Enschede en Den Haag.
De Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) gaf geen goedkeuring voor die overnames in Bergen op Zoom. ‘De huisartsen zijn van plan om met pensioen te gaan,’ schreef de NZa in haartoelichting op de afwijzing. ‘Co-Med heeft onvoldoende concreet gemaakt hoe de zorg voor patiënten [..] wordt voortgezet.’ Dat twee eerdere overnameplannen van Co-Med ‘niet goed zijn verlopen’, speelde ook mee.
Dat de financiële kant van de overname niet goed op orde was, baarde de NZa eveneens zorgen. De prognose van de winst- en verliesrekening kwam niet overeen met die van de balans. Co-Med kon daardoor ‘geen reëel beeld’ schetsen van de financiële gevolgen van de overname.
Help FTM op weg
investeerders in huisartsenzorg
Heeft u informatie over commerciële huisartsenketens of investeerders in huisartsenzorg die u met onze redacteur wilt delen?
Mail Margot Smolenaars
Desondanks nam Co-Med de twee huisartsenpraktijken in Bergen op Zoom over, voegde ze samen en huurde de twee gepensioneerde huisartsen als waarnemer in. Een van hen laat via zijn advocaat weten het ‘ten zeerste te betreuren dat het Co-Med kennelijk niet is gelukt om de zorg in haar andere praktijken op niveau te houden’.
‘Nou, die zorg was al niet op niveau,’ reageert zorgwethouder Joey van Aken. ‘Want in de tien maanden dat het bedrijf die twee huisartsenposten hier bestierde, is het mij niet gelukt om ze te pakken te krijgen. En ik heb ze vaak gebeld.’
Tjok- en tjokvol
Sinds Co-Med op 5 juli faillissem*nt aanvroeg, zitten in Bergen op Zoom nog eens vier- à vijfduizend inwoners zonder huisarts. Het baart Van Aken grote zorgen. ‘Zesduizend mensen zonder huisarts op een totaal van zeventigduizend, dat is ontwrichtend.’
De wethouder wordt regelmatig aangeklampt door wanhopige Bergenaren. ‘Mensen zijn soms echt in paniek, zeker als ze in een precaire situatie zitten. Wat moet je doen als je terminaal ziek bent en geen huisarts hebt?’
Voor palliatieve zorg maakt huisarts Liesbeth Bultman een uitzondering, zegt ze, want ‘daar zeg je geen nee tegen, dan maar werkdagen tot acht uur, half negen ’s avonds’. Maar ook daar zit een grens aan. Haar praktijk zit tjok- en tjokvol. Net als die van de andere zestien Bergenaarse huisartsenpraktijken, weet ze. ‘Een fulltime huisarts kan 2095 patiënten helpen, dat is de norm. Maar hier zat iedereen daar al boven, lang voordat Co-Med kopje-onder ging. Te veel patiënten aannemen kunnen we niet, want we moeten die zorg ook kunnen waarmaken.’
Op de huisartsenpost – de spoedeisende hulp – ziet ze de gevolgen: ‘Het is verschrikkelijk wat daar voorbij komt. Mensen met ongediagnosticeerde breuken, compleet ontregelde diabetespatiënten, mensen met chronische ziekten die geen controles meer krijgen.’
Naast een passantenspreekuur regelde de regionale Huisartsencoöperatie West-Brabant ook een waarnemer die Co-Med-spreekuren houdt. Wethouder Van Aken: ‘We hebben maar afgesproken dat de ambulancediensten voorlopig vaker uitrukken. Maar dat is geen duurzame oplossing.’
De digitale dokter
De zorgverzekeraars brachten voor Co-Med-patiënten nog een andere oplossing in stelling: Arene, waar inmiddels 58 huisartsen op afstand digitaal spreekuur houden. Arene is een initiatief van vier praktijkhoudende huisartsen uit West-Brabant. Het bedrijf zit in Etten-Leur, boven gezondheidscentrum De Keen.
Op de begane grond runt oprichter en huisarts Jasper Schellingerhout nog altijd zijn eigen huisartsenpraktijk. ‘Arene is zeg maar voor de hobby,’ grijnst hij. ‘Al loopt het nu wel een beetje uit de hand.’
‘In deze regio vertrekt de komende vijf jaar 30 procent van de praktijkhouders’
Nu de Co-Med-patiënten zich in groten getale telefonisch melden, is Arene aan een groeispurt begonnen. In de vier kamers kan er geen bureau meer bij, en alle tafels zijn bezet. De medewerkers zijn druk met patiënten registreren in het Huisarts Informatie Systeem (HIS), een tijdrovende klus.
‘Vooropgesteld: wij wensen iedereen een huisarts om de hoek toe,’ zegt Schellingerhout over de noodzaak voor digitale huisartsenzorg. ‘Maar dat is niet overal meer haalbaar.’ In de regio West-Brabant is het al jaren moeilijk om aan een huisarts te komen, ‘in wat voor verband dan ook’. ‘In deze regio vertrekt de komende vijf jaar 30 procent van de praktijkhouders,’ weet Schellingerhout. ‘In Roosendaal gaat het om vier of vijf huisartsen op een populatie van circa 25, en er is geen enkel zicht op plaatsvervangers.’
Verdienen via digitale huisartsenzorg
Het verdienmodel van een huisartsenpraktijk leunt op de inschrijftarieven en de tarieven voor consulten. Per ingeschreven patiënt ontvangt een huisarts 19,91 euro per kwartaal. Daarnaast krijgt de huisarts per consult betaald. Dat varieert van 6,11 euro voor een consult onder de vijf minuten, tot 24,43 euro voor een consult van twintig minuten of langer.
Ook Arene drijft op deze tarieven. In totaal staan bij de digitale huisartsenpraktijk nu 4500 mensen ingeschreven die geen lokale, vaste huisarts kunnen vinden. Arene helpt ook zo’n 35 duizend Oekraïense vluchtelingen en patiënten van zeven Co-Med-praktijken aan huisartsenzorg. Voor deze patiënten beurt Arene alleen het passantentarief: een bedrag voor patiënten die een huisarts eenmalig helpt.
‘Linksom of rechtsom moet een praktijkhoudend huisarts verantwoordelijk worden voor veel meer patiënten dan hij nu is’
De huisartsen van Arene kunnen 85 procent van de zorgvragen digitaal af, zegt oprichter Jasper Schellingerhout. De overige 15 procent verwijzen ze door naar een lokale huisartsenpraktijk. Voor deze fysieke consulten betaalt Arene het passantentarief aan de huisarts naar wie het verwijst.
Als Arene te veel consulten uitbesteedt, snijdt het zichzelf in de vingers: ‘Het inschrijftarief levert jaarlijks 80 à 90 euro per patiënt op. Als wij een dubbel consult voor een passantentarief uitbesteden, dan leggen we al 47 euro bij,’ rekent Schellingerhout voor. ‘Dan ben je al meer dan de helft kwijt. Wij zijn er dus ook bij gebaat om zoveel mogelijk zelf op te lossen.’
Om uit de rode cijfers te blijven, moet Arene ongeveer 15 duizend ingeschreven patiënten hebben. Door het tekort aan huisartsenpraktijken verwacht Schellingerhout in de toekomst alleen maar meer toeloop. ‘Afnemen zal het aantal Nederlanders zonder huisarts voorlopig niet. Linksom of rechtsom moet een praktijkhoudend huisarts verantwoordelijk worden voor veel meer patiënten dan hij nu is,’ denkt Schellingerhout. ‘Dat is een interessante trigger om te kijken: hoeveel kunnen we goed online doen?’
Ogen en oren van de wijk
Voor huisarts Liesbeth Bultman biedt de digitale huisartsenzorg niet zoveel verlichting als Arene belooft. ‘Voor het aanbieden van digitale zorg zonder een behandelrelatie is nog maar weinig bewijs van effectiviteit. Dat je 75 tot 85 procent van de zorgvragen digitaal kunt afhandelen, herken ik niet vanuit mijn eigen praktijk.’
Ongeveer 30 procent van de vragen die bij de huisarts terechtkomen, hoort daar eigenlijk niet thuis, legt Bultman uit. ‘Mogelijk kunnen we die afvangen met een goed digitaal portaal vanuit onze eigen huisartsenpraktijk. Maar ook deze hybride zorg, zoals dit heet, werkt nu onvoldoende. Bepaalde groepen bereik je er minder goed mee. Oudere mensen zonder digitale vaardigheden bijvoorbeeld, of mensen die de Nederlandse taal niet goed beheersen.’
Die mensen zijn gebaat bij de context en continuïteit die een vaste huisarts biedt. ‘Huisartsenzorg is aanwezigheid,’ zegt Bultman. ‘Je bent er als het moeilijk wordt of als het even niet lukt, en je beweegt mee met wat nodig is. En je bent de ogen en de oren van een wijk.’
Bij de ingang van de kerk wijst ze naar het Huis van de Wijk, op de eerste twee verdiepingen van een gloednieuw appartementencomplex op een steenworp afstand. Daar zitten de woningbouwvereniging en het sociaal-maatschappelijk werk. Aan de andere kant van het Piusplein ligt het pas opgeknapte winkelcentrum, met een supermarkt. Het nieuwe gezondheidscentrum staat er als een scharnier tussen.
Waar zorgverzekeraar CZ in Breda al meer huisartsen voor Co-Med-patiënten wist te bewerkstelligen, wil dat in Bergen op Zoom nog niet zo lukken. De regionale Huisartsencoöperatie West-Brabant is met veel jonge huisartsen in gesprek. Wethouder Joey van Aken werd laatst door de huisartsencoöperatie uitgenodigd een praatje voor een groep jonge huisartsen te houden. ‘Maar het hele land trekt aan ze, ze hebben alle keus. En het imago van Bergen op Zoom is niet zo goed.’
Dat laatste snapt huisarts Bultman niet. ‘Je zit vlak bij Antwerpen, vlak bij Breda, je zit zo aan de kust. En in Bergen op Zoom trekt in je patiëntenpopulatie de hele wereld aan je voorbij.’ Bultman is nu al op zoek naar huisartsen voor haar nieuwe gezondheidscentrum. Minstens twee, maar drie is ook goed, zegt ze. ‘Of ze praktijkhouder willen worden, maakt mij niet uit. Zolang ze zich maar langdurig aan de patiënten willen verbinden.’
Dossier
Wat maakt onze zorg zo duur?
Ieder jaar geven we meer geld uit aan de gezondheidszorg. Hoe komt dat?
Bekijk artikelen
