Binnenland Economie
Vooral in sectoren waarin veel data en tekst wordt verwerkt, zou AI heel wat taken kunnen overnemen. Foto: Maskot via Getty Images
Op korte termijn zullen onze jobs niet massaal verdwijnen en vervangen worden door artificiële intelligentietoepassingen. Daar zijn technologie- en arbeidsmarktspecialisten het over eens. Maar niet iedereen ziet de toekomst even rooskleurig. In welke sectoren zal AI het snelst volledig ingeburgerd zijn? Worden bepaalde jobs op lange termijn wél overbodig? En kunnen we AI nu al gericht inzetten om meer tijd voor onszelf te kopen?
Bij softwarebedrijf AFAS in Kontich krijgen werknemers in de loop van 2025 elke vrijdag vrij.Het bedrijf zal artificiële intelligentietoepassingen gebruiken om een deel van de taken over te nemen. Dat resulteert in meer vrije tijd voor de werknemers. Ze zullen op de 4 andere werkdagen geen extra uren moeten werken en behouden het volledige loon.
De werknemers zelf zijn in de wolken en heel wat buitenstaanders dromen er misschien al van dat dit de normale gang van zaken wordt. Anderen maken zich dan weer zorgen, want het gebruik van AI op de werkvloer roept ook vragen op.
Hoe zit het met AI op de werkvloer?
"De voorbije jaren is er ontzettend veel veranderd op vlak van artificiële intelligentie", zegt Carine Lucas, AI-specialist bij technologiefederatie Agoria. "Zeker de introductie van generatieve AI heeft voor een enorme boost gezorgd, ook op de werkvloer."
"Op dit moment wordt generatieve AI vooral toegepast in de dienstensector, de financiële sector, de media en de IT-sector. Eigenlijk in alle sectoren waarin veel met data en teksten wordt gewerkt. In de maakindustrie, in fabrieken bijvoorbeeld, wordt vooral gebruik gemaakt van klassieke artificiële intelligentietoepassingen. Om processen te automatiseren. Eigenlijk zit AI dus al overal", vat Lucas het verhaal samen.
Niet alleen in de diensten- en technologiesector, maar ook in de maakindustrie wordt steeds vaker gebruik gemaakt van artificiële intelligentietoepassingen. Foto: Westend61/Daniel Ingold via Getty Images
Generatieve artificiële intelligentie
Artificiële of kunstmatige intelligentietoepassingen maken gebruik van grote hoeveelheden data om zo nieuwe of betere resultaten te behalen.
Bij generatieve artificiële intelligentie is het vertrekpunt een prompt of verzoek van een gebruiker. Denk aan ChatGPT waarbij je een vraag kan stellen aan een AI-bot waarop die een antwoord zal genereren.
Dat antwoord wordt overigens opgebouwd door de meest logische woorden achter elkaar te zetten, het is dus niet zo dat een AI-bot zelf opzoekingen doet om een correct antwoord op een vraag te kunnen bieden.
Uit cijfers van Eurostat blijkt dat België in de EU bij de koplopers is qua gebruik van artificiële intelligentie op de werkvloer.14 procent van de ondernemingen in België maakte in 2023 op een of andere manier al gebruik van AI. Dat is een pak hoger dan het Europees gemiddelde (8 procent).
Agoria deed binnen de eigen technologiesector ook een bevraging bij de leden over het gebruik van AI. "Daaruit bleek dat bijna alle digitale bedrijven al gebruik maken van AI-toepassingen en dat er ook een significante productiviteitswinst te boeken valt."
Opvallend: de IT-sector kampt met een groot tekort aan arbeidskrachten, maar de bevraagde Agoria-leden zien AI niet als de oplossing om die krapte aan te pakken. "Ze zien generatieve AI eerder als een tool om meer te kunnen doen met hetzelfde aantal mensen."
Lucas merkt ook op dat in het verleden nieuwe systemen op de werkvloer vooral door werkgevers werden geïmplementeerd, terwijl het gebruik van AI binnen bepaalde ondernemingen nu vaak gestuwd wordt door de werknemers zelf. Dat vindt ze een positieve evolutie. "Mensen beginnen zelf te experimenteren met toepassingen als ChatGPT om hun job eenvoudiger te maken, en het is aan de bedrijven om hier een goede omkadering voor te bieden."
Worden onze jobs overbodig?
De angst voor automatisatie en de daarbij horende technologische werkloosheid is van alle tijden, schrijft arbeidseconoom Stijn Baert (UGent) in het boek 'Artificiële intelligentie en maatschappij' (2021) van Jan De Bruyne en Nicolas Bouteca. Baert wijdde in dat boek een hoofdstuk aan artificiële intelligentie en de mogelijke impact op de arbeidsmarkt.
Op korte termijn sluit hij niet uit dat bepaalde jobs zullen verdwijnen - zeker jobs die gemakkelijk te automatiseren zijn en weinig creatieve input of sociale intelligentie vergen -maar op lange termijn gaat hij ervan uit dat er altijd voldoende jobs zullen overblijven.
Sterker nog: Baert wijst erop dat elke vorm van automatisatie op lange termijn heeft gezorgd voor "meer tewerkstelling en hogere lonen".
België is bij de Europese koplopers op vlak van gebruik van artificiële intelligentie op de werkvloer. Foto: Getty Images
In de technologiesector, een van de sectoren waar artificiële intelligentie nu al het meest is ingeburgerd, ziet Agoria niet direct een bedreiging. Integendeel, de IT-sector kampt nu al met een tekort aan werknemers en door de snelle opkomst van AI zal de vraag naar IT'ers enkel toenemen.
De angst om vervangen te worden, is terecht
Nicky Dries, hoofd van het Future of Work Lab van de KU Leuven ziet dat anders. Dries doet vanuit sociaalwetenschappelijk standpunt onderzoek naar het gebruik van artificiële intelligentie op de werkvloer.
"De angst om vervangen te worden, is terecht. Doorgaans willen bedrijven maar 3 dingen: meer productiviteit, meer efficiëntie en meer winst. Als ze mensen kunnen vervangen door goedkopere technologieën, waarom zouden ze het dan niet doen?" De vergelijkingen met eerdere industriële en technologische revoluties gaan voor haar niet op. "De geschiedenis is geen wetmatigheid."
Op dit moment moeten we ons volgens Dries echter nog geen zorgen maken over onze jobs. "De technologie staat nog niet op punt." Maar op lange termijn ziet ze de situatie minder rooskleurig. "Ik begrijp niet op welke basis mensen claims kunnen maken dat het allemaal goed komt. We weten het gewoon nog niet."
Ze pleit dan ook voor meer regulering om ervoor te zorgen dat mensen niet overbodig worden in bepaalde arbeidssectoren. "We mogen de claim van economen en technologie-experts dat onze jobs voor altijd veilig zijn niet zonder meer als objectief feit aannemen."
Krijgen we binnenkort allemaal een extra dagje vrij?
Hoe de arbeidsmarkt er in de toekomst uit zal zien, blijft koffiedik kijken, maar op korte termijn zien we dat AI nu al voor efficiëntiewinsten kan zorgen. Het feit dat AFAS haar werknemers een dagje per week extra vrij kan geven, is daar een mooi voorbeeld van.
"Het scenario dat zich afspeelt bij AFAS is het droomscenario", zegt Dries. Ze is geen grote voorstander van AI en vindt dat grote techbedrijven nu al te veel geld en macht hebben, maar vindt het wel positief dat de technologie ingezet wordt om een werkweek van 4 dagen mogelijk te maken. Het feit dat Afas - tegen de stroming in - kiest voor een betere balans tussen werk en privé juicht ze dan ook toe.
Volgens Stijn Baert (UGent) hebben bij AFAS ook strategische en concurrentiële overwegingen meegespeeld in de beslissing om 4 dagen in plaats van 5 dagen per week te gaan werken.
"AFAS is een softwarebedrijf, er is een groot tekort aan arbeidskrachten in de IT-sector. Door een betere balans tussen werk en privé aan te bieden, hoopt het bedrijf ongetwijfeld meer en betere werknemers aan te trekken."
De directeur van AFAS in Kontich gaf woensdag al aan dat het aantal spontane sollicitaties bij het bedrijf verviervoudigde sinds de aankondiging van de nieuwe regeling.
Uit de bevraging van Agoria bij haar leden blijkt dat heel wat digitale bedrijven zelf niet staan te springen voor zo'n 4-dagen werkweek. "Ze krijgen het werk nu al niet rond en hopen vooral mensen te kunnen ontlasten door minder plezierig werk te laten verwerken door AI-toepassingen. "
Een 4-dagen werkweek betekent doorgaans een hogere loonkost per uur. Als die bij ons stijgt en elders niet, verlies je aan concurrentiekracht
Baert wijst er ook op dat niet elke werkgever zomaar een 4-dagen werkweek zal kunnen aanbieden. "Bij AFAS gaat het waarschijnlijk vooral om hoogopgeleiden die in de tijd die overblijft nog veel werk gedaan krijgen en waar tijd dus minder een rol speelt, maar een 4-dagen werkweek betekent doorgaans een hogere loonkost per uur. Als die bij ons stijgt en elders niet, verlies je aan concurrentiekracht."
"Maar dat is niet het hele verhaal" stelt Nicky Dries, die vindt dat er te veel gekeken wordt vanuit het standpunt van de werkgever en dat er te weinig rekening wordt gehouden met het welzijn van de werknemers. "De kans op burn-outs is nu al gigantisch groot in onze maatschappij."
Het verkooppraatje van "steeds meer, steeds sneller en steeds goedkoper" is volgens haar alleen overtuigend als het gepaard gaat met arbeidsduurverkorting, want “anders zeg je eigenlijk dat mensen nog méér moeten werken dan ze nu doen, binnen hetzelfde aantal uren, wat vanuit het standpunt van werknemers geen vooruitgang is.”
